هنر
آمنه مافی تبار
چکیده
در طول تاریخ حکومت قاجاریان، افزون‌بر یک صد و بیست سال، دو دورة هنری قابل بازیابی است که اولی با عصر فتحعلی‌شاه و دومی با عهد ناصرالدین‌شاه شناخته می‌شود؛ پیش‌تر بررسی هنر دوران، بیشتر با نظر به نقاشی‌های بزرگ‌اندازه انجام شده است. هدف این مقاله، مقایسة شیوة بازنمایی زنان در شش مرقع قاجاری است که سه نسخه از آنها به دورة اول و ...
بیشتر
در طول تاریخ حکومت قاجاریان، افزون‌بر یک صد و بیست سال، دو دورة هنری قابل بازیابی است که اولی با عصر فتحعلی‌شاه و دومی با عهد ناصرالدین‌شاه شناخته می‌شود؛ پیش‌تر بررسی هنر دوران، بیشتر با نظر به نقاشی‌های بزرگ‌اندازه انجام شده است. هدف این مقاله، مقایسة شیوة بازنمایی زنان در شش مرقع قاجاری است که سه نسخه از آنها به دورة اول و سه نسخة دیگر به دورة دوم تعلق پیدا می‌کند. با این نگاه، پرسش آن است: چگونه می‌توان با مقایسة شیوة آرایش، پوشش، زیورآلات و پیکربندی زنان در شش مرقع قاجاری؛ شباهت‌ها و تفاوت‌های مربوط به نمایش ایشان را در قالب سبک‌های نقاشی قاجاری تبیین نمود؟ نتیجة این پژوهش تاریخی به شیوة تحلیلی – تطبیقی و با نمونه‌گیری هدفمند دوازده نگاره از شش نسخه مرقع قاجاری نشان داد: آرایش، پوشش زیورآلات و به همین نسبت بازنمایی زنان در هریک از تصاویر، وام‌دار سبک و شیوة هنری زمانه است. به همین جهت در دورة اول، جنبة تصنعی بیشتری دارد اما در دورة دوم، کیفیت طبیعت‌گرایانه به خود گرفته است چنانکه ایشان حتی در فضای بیرونی تصویر شده و نمود زنان کوچه و بازار در سنین سالخوردگی را به خود گرفته‌اند. دربارة پیکربندی نیز هرچند اندازة اندام بانوان در دورة دوم حقیقی‌تر می‌نماید اما فضاسازی در هر دو دورة متقدم و متأخر، همچنان عدم توجه نقاش به محیط پیرامون را نشان می‌دهد و حداکثر به تجسم چند ترنج، فرش و مخده خلاصه می‌شود به‌طوریکه همانند مرقعات تصویری دورة اول، مخاطب فضای نامشخصی از اندرون یا بیرون را متصور خواهد شد.
